FILTRuj słońce, ale nie flirtuj ze słońcem

Czy spędzamy lato na plaży, czy też pracujemy przez cały wakacje w biurze – nasza skóra w tym okresie jest szczególnie narażona na działanie szkodliwych czynników z otoczenia jak promieniowanie słoneczne i wysokie temperatury.

• Czym różnią się promieniowanie UVA, UVB i rzadziej wspominane UVC?
• Dlaczego warto chronić się przed nadmiernym słońcem i co to jest fotostarzenie?
• W jaki sposób możemy zadbać o właściwą ochronę i jakie preparaty skutecznie obronią nas przed szkodliwym wpływem promieniowania?

Zadaniem kosmetologów i lekarzy dermatologów będzie zawsze edukacja klientów i pacjentów dotycząca zasad bezpiecznego opalania. Wiedza na temat szkodliwości i zagrożeń spowodowanych promieniowaniem UV wciąż nie jest powszechna, a opalona skóra nadal kojarzy się ze zdrową skórą…

 

 

Promieniowanie słoneczne

Promieniowanie słoneczne to wiązka fal elektromagnetycznych o różnej długości. Do Ziemi docierają:
•    promieniowanie podczerwone IR (770-1500nm),
•    widzialne (400-770nm),
•    ultrafioletowe UV (200-400nm).
Ponad połowa promieniowania to promieniowanie podczerwone IR, które wnika głęboko w skórę – aż do tkanki podskórnej i może być przyczyną udaru słonecznego. Natomiast promieniowanie ultrafioletowe UV stanowi natomiast zaledwie kilka procent promieniowania docierającego do Ziemi i dzielimy je na:
•    UVA (320-400nm) – stanowi ok. 95% promieniowania UV
•    UVB (290-320nm)- tylko ok. 5% promieniowania UV
•    UVC (200-290nm).

 

Promieniowanie UVA

UVA o najdłuższej fali wnika najgłębiej do skóry właściwej i ma negatywny wpływ na włókna kolagenowe i elastyczne. Przyczynia się do powstania wolnych rodników, które wpływają na fotostarzenie, tworzenie się zmarszczek i uszkadzają elastyczność skóry. Promieniowanie UVA odpowiada także za nietrwałą, pierwszą opaleniznę. Uwaga – przenika ono przez chmury, szkło okienne i samochodowe. Jego natężenie jest stałe, takie same niezależnie od pogody, pory dnia i roku.

 

Promieniowanie UVB

UVB ma krótsza falę i wnika tylko w naskórek. Niszczy natomiast komórki warstwy rozrodczej naskórka, co może być przyczyną zmian nowotworowych. Promieniowanie tego typu wpływa na występowanie zaczerwienienia, rumienia i poparzenie skóry. Pobudza także proces melanogenezy i daje opaleniznę właściwą, która utrzymuje się nawet do kilkunastu miesięcy. Uruchamia naturalny mechanizm obrony skóry – grubienie warstwy rogowej naskórka. UVB nie przenika przez szybę okienną i jest najsilniejsze latem w godzinach od 11:00-15.00. Promieniowanie tego typu umożliwia syntezę witaminy D.

 

Promieniowanie UVC

Ma najkrótszą falę i jest całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową w atmosferze, czyli praktycznie nie powinno docierać na Ziemię. Jednakże prawdopodobnie przedostaje się przez tzw. „dziurę ozonową” i może wpływać na stan naszej skóry. W całości jest ono pochłonięte wówczas przez warstwę rogową naskórka. Promieniowanie to działa silnie rumieniotwórczo i bakteriobójczo. Wykorzystywane jest m.in. w lampach do dezynfekcji pomieszczeń.

 

Szkodliwe działanie UV

Organizm ludzki pochłania prawie 75% promieniowania słonecznego, a odbija tylko 25%. Starzenie się skóry w wyniku działania promieniowania UV nazywane jest fotostarzeniem. Przyczyniają się do niego wolne rodniki, które uszkadzają skórę, prowadzą do zmniejszenia jej jędrności i napięcia.
Częste, zbyt długie opalanie, przebywanie na słońcu bez ochrony przeciwsłonecznej lub wizyty w solarium są przyczyną:

• zmian barwnikowych jak: piegi, plamy soczewicowate i inne przebarwienia,
• zmarszczek i bruzd,
• rozszerzonych naczynek i rumienia naczyniowego,
• utraty elastyczności i jędrności,
• szorstkości, suchości i łuszczenia się skóry,
• pojawienie się zmian nowotworowych, jak czerniak.

 

Wolne rodniki

Wolne rodniki to bardzo reaktywne cząstki, które mają jeden lub więcej uszkodzonych atomów i atakują organizm, uszkadzając jego struktury. Mogą na przykład zniszczyć elastynę w włóknach sprężystych skóry albo też DNA w komórkach ciała, co może stać się przyczyną rozwoju nowotworu. Małe ilości wolnych rodników powstają w organizmie człowieka w sposób naturalny i są potrzebne dla jego równowagi fizjologicznej. Organizm też bez problemu radzi sobie z ich niewielką liczbą dzięki swoistym mechanizmom naprawczym. Gdy zaś komórki ciała zaatakuje zbyt wiele wolnych rodników, powstają tak wielkie uszkodzenia, których organizm nie jest w stanie samodzielnie szybko zniwelować. Aby zapobiegać negatywnemu działaniu tych reaktywnych cząstek na skórę, w preparatach kosmetycznych stosuje się związki chemiczne nazwane antyoksydantami lub przeciwutelnaiczami, jakie potrafią zapewnić ochronę przed wolnymi rodnikami.

Składniki fotouczulające

Niektóre składniki leków, kosmetyków, a w szczególności perfum mogą czynić skórę bardziej wrażliwą na działanie promieni ultrafioletowych. Pojawia się wówczas zaczerwienienie, pieczenie lub obrzęk. Często substancją fotouczulającą są wyciągi z niektórych roślin, np. dziurawca, arcydzięgla, kopru, czy olejki eteryczne, np. bergamotowy. Przede wszystkim zaś należy unikać używania perfum i wód perfumowanych przed wyjściem na plażę.

 

Opalenizna

Opalenizna to naturalna ochrona skóry przed poparzeniami UV. W naskórku znajdują się komórki barwnikowe, zwane melanocytami, wytwarzające melaninę. Pod wpływem promieniowania UV podczas procesu melanogenezy następuje synteza melaniny i przemieszczanie się melanocytów z warstwy podstawowej na powierzchnię naskórka. Melanina pochłania promienie i nie pozwala wniknąć im w głąb skóry, podobnie też pogrubiona warstwa rogowa stanowi barierę dla przenikania UV. Najpierw na skórze pojawia się pierwsza opalenizna natychmiastowa, powstająca głównie przez działanie fal UVA, a następnie, po ok. 48-72 godzinach, opalenizna trwała przez działanie UVB.

 

Fototypy

Skórę możemy podzielić na tzw. fototypy w zależności od jej zabarwienia i zdolności do obrony przed promieniowaniem ultrafioletowym.

Fototyp	Rasa	Kolor skóry, włosów	Reakcja na słońce	Czas na słońcu bez ryzyka  poparzenia	Zalecany SPF
I	celtycka	bardzo jasna skóra, często z piegami, włosy jasny blond lub rude	brak opalenizny, bardzo wysoka skłonność do oparzeń	5-10 min.	SPF 30 na pierwsze dni opalania, SPF 25 na kolejne
II	kaukaska, północno-europejska	jasna skóra i włosy blond	słaba opalenizna, wysoka skłonność do oparzeń	10-20 min.	SPF 25 na pierwsze dni opalania, SPF 20 na kolejne
III	kaukaska, środkowo-europejska	lekko śniada skóra i włosy ciemny blond	średnia opalenizna i średnia skłonność do oparzeń	20-30 min.	SPF 15 na pierwsze dni opalania, SPF 10 na kolejne
IV	kaukaska, południowo-europejska	śniada skóra i ciemnobrązowe włosy	ciemna opalenizna i czasami występujące oparzenia	ok. 45 min.	SPF 10 na pierwsze dni opalania, SPF 6 na kolejne
V	kaukaska, ciemna	ciemnobrązowa skóra i ciemnobrązowe lub czarne włosy	naturalnie ciemna skóra i bardzo rzadkie oparzenia	ryzyko poparzeń rzadko występuje	–
VI	negroidalna	naturalnie czarna skóra, czarne lub ciemnobrązowe włosy	naturalnie ciemna skóra i praktycznie nie występuje ryzyko podrażnień	ryzyko poparzeń nie występuje	–

 

 

Filtry przeciwsłoneczne

W celu ochrony przed szkodliwym działaniem UV stosuje się kosmetyki z filtrami przeciwsłonecznymi, które odbijają lub pochłaniają promieniowanie słoneczne, dzięki czemu uniemożliwiają wnikanie ich w skórę właściwą.
•    Filtry mineralne (fizyczne) – ich cząsteczki są tak duże, że nie wnikają w głąb naskórka, tylko tworzą na powierzchni skóry ekran odbijający i rozpraszający promieniowanie – są jednak mniej odporne na ścieranie. Przeznaczone w szczególności dla skóry wrażliwej i stosowane w preparatach ochronnych dla dzieci. Powstały także filtry mineralne o rozmiarach nanocząsteczek, ale nie są często stosowane w preparatach bowiem budzą pewne kontrowersje.
•    Filtry chemiczne – pochłaniają promieniowanie i przetwarzają niebezpieczną energię promieniowania UV w energię cieplną. Mogą przez to rozgrzewać skórę i wchodzić w z nią w reakcję – nie są wiec zalecane dla skóry wrażliwej.
•    Filtry naturalne – to pochodne roślinne, które niestety nie są tak skuteczne jak mineralne czy chemiczne – powinny być aplikowane w bardzo dużych stężeniach, aby dały jakąkolwiek ochronę.
Preparaty z filtrami powinny chronić zarówno przed promieniowaniem UVB jak i UVA. Komisja Europejska zaleca, aby stopień ochrony przed UVA wynosił minimum 1/3 ochrony przed UVB. Do kosmetyków ochronnych dodaje się również antyoksydanty (przeciwutleniacze), jakie wychwytują szkodliwe, wolne rodniki. Są to m.in. witamina E i C, β-karoten, flawonoidy.

 

Współczynnik SPF

Sun Protection Factor (SPF) to określenie długości czasu, w jakim krem chroni skórę przed promieniami UV. SPF 15 umożliwia osobie pobyt na słońcu 15 razy dłużej, niż bez jego użycia – nim nastąpi podrażnienie skóry. Jeśli fototyp skóry pozwala spędzić na słońcu 10 min., zanim nastąpi podrażnienie to przy zastosowaniu kremu o SPF 15 będzie to 15 x 10 min. = 150 min. (2,5h). Należy jednak wziąć także pod uwagę intensywność słońca – porę dnia, roku, położenie geograficzne i warunki „odblaskowe” takie jak piasek i woda – i lekko z „zapasem” dobierać swój SPF.

 

Bezpiecznie na słońcu

Preparat ochronny powinno się rozprowadzać równomiernie i minimum 30 min. przed wyjściem na słońce, aby mógł się on dobrze wchłonąć. Powtarzamy aplikację co ok. 2 godziny, bowiem filtry tracą swoje właściwości w miarę upływu czasu przez ścieranie i rozpuszczanie się pod wpływem potu lub kąpieli w morzu. Należy też pamiętać, że istotna jest ilość preparatu (minimum 2mg/cm² skóry), czyli po łyżeczce na takie części ciała jak twarz, szyja, ręka oraz jedna łyżka stołowa na klatkę piersiową, brzuch, plecy, nogę. Szczególna ochrona dotyczy przede wszystkim znamion. Pamiętajmy też o zabezpieczeniu przed słońcem głowy i uszu, okolic oczu i ust. Unikajmy przebywania na słońcu w upalne dni w godzinach od 11:00 do 15:00 w naszej szerokości geograficznej.

 

Ochrona UVA/UVB

Jeżeli chcesz cieszyć się zdrową, piękną skórą w czasie wakacji i po nich – wybierz kosmetyki z filtrami Chantarelle, które nie wywołują podrażnień, nie zostawiają białego osadu, za to niezwykle skutecznie chronią skórę przed niekorzystnym działaniem promieniowania UV. Wiele z nich zawiera też antyoksydanty, które neutralizują działanie wolnych rodników, co dodatkowo zabezpiecza naszą skórę. Kremy na dzień ze wszystkich linii pielęgnacyjnych Chantarelle zawierają wysokie filtry UVA/UVB o współczynniku SPF 20-35.